Türkiye'nin Sosyal Koruma Harcamaları Zirvede: Sürdürülebilirlik
Türkiye'nin 2024 sosyal koruma harcamaları 4,96 trilyon liraya ulaşarak rekor bir artış kaydetti. GSYH'nin yüzde 11,1'ini oluşturan bu devasa bütçenin büyük kısmı emekli ve yaşlılara yöneldi. Avrupa Birliği ortalamasının oldukça altında kalan bu oran, Türkiye'nin sosyal refah politikalarını ve bütçe sürdürülebilirliğini yeniden gündeme getiriyor. Harcamaların finansman yapısı ve artan kişi sayısı, gelecekteki ekonomik dinamikler için önemli sinyaller veriyor.
Mehmet Aydın
•
Türkiye'de 2024'te sosyal koruma harcamaları bir önceki yıla göre yüzde 84,1 artışla 4 trilyon 964 milyar 532 milyon lira olurken, en fazla yardım emeklilere ve yaşlılara verildi.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), "Sosyal Koruma İstatistikleri, 2024" verilerini yayımladı.
Buna göre sosyal koruma harcaması 2024'te bir önceki yıla göre yüzde 84,1 artarak 4 trilyon 964 milyar 532 milyon liraya yükseldi. Bu harcamanın yüzde 98,2'sini 4 trilyon 875 milyar 751 milyon lira ile sosyal koruma yardımları oluşturdu. Sosyal koruma yardımlarında ise en büyük harcama 2 trilyon 276 milyar 594 milyon lira ile emekli ve yaşlılara yapılan harcamalar oldu. Bunu 1 trilyon 528 milyar 756 milyon lira ile hastalık ve sağlık bakımı harcamaları takip etti.
Sosyal koruma harcamalarının Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) içindeki payı 2024'te yüzde 11,1 oldu. Sosyal koruma yardımlarının GSYH içindeki payı ise yüzde 10,9 olarak gerçekleşti.
Eurostas verilerine göre 2023 yılında Türkiye yüzde 9,8'lik pay ile sosyal koruma liginde en altı sırada yer aldı. Avurpa Birliği ortalaması 2023 yılında 26,7 seviyesinde kaydedilmişti.
Risk ve ihtiyaç grupları bazında bakıldığında, emekli ile yaşlılara yapılan harcamaların yüzde 5,1 ile en büyük paya sahip olduğu görüldü. Bunu, yüzde 3,4 ile hastalık ve sağlık bakımı harcamaları, yüzde 1,1 ile dul ve yetim harcamaları izledi.
Sosyal koruma yardımlarının yüzde 11,3'ü şartlı olarak sağlandı. Şartlı yardımlar içinde en büyük payı yüzde 51,2 ile aile ve çocuk yardımları oluşturdu. Bunu yüzde 19,3 ile engelli ve malul yardımları, yüzde 12,3 ile hastalık ve sağlık bakımı yardımları takip etti.
Sosyal koruma yardımlarının yüzde 62,5'i nakdi olarak verildi. Nakdi yardımlarda en büyük payın yüzde 74,2 ile emekli ve yaşlılara yapılan yardımlardan oluştuğu görüldü. Bunu yüzde 16,1 ile dul ve yetim yardımları, yüzde 4,1 ile aile ve çocuk yardımları izledi.
Sosyal koruma gelirlerinin yüzde 41,8'inin devlet katkıları, yüzde 29,4'ünün işveren sosyal katkıları ve yüzde 21,6'sının koruma kapsamındaki bireylerce yapılan sosyal katkılardan oluştuğu belirlendi.
Sosyal koruma kapsamında 17 milyon 477 bin kişi maaş aldı
Sosyal koruma kapsamında emekli-yaşlı, dul-yetim ve engelli-malul maaşı alan kişi sayısı 2023'te 16 milyon 893 bin iken yüzde 3,5 artışla 2024'te 17 milyon 477 bin kişiye yükseldi. Sosyal koruma kapsamında maaş yardımı sayısı 2023'te 17 milyon 719 bin iken 2024'te 18 milyon 344 bine ulaştı.
Sosyal koruma harcaması, sosyal koruma yardımları, idari masraflar ve diğer harcamalardan oluşuyor. Sosyal koruma yardımları 8 risk-ihtiyaç grubu, hastalık-sağlık bakımı, engelli-malul, emekli-yaşlı, dul-yetim, aile-çocuk, işsizlik, konut ile sosyal dışlanma için yapılan yardımları kapsıyor.
