Avrupa Birliği sınırda karbon uygulamasını 1 Ocak 2026 itibariyla uygulamaya koyarken ülkede de Borsa İstanbul'da (BİST) işlem gören en büyük 30 şirketin iklim ve sürdürülebilirlik karnesi mercek altına alındı.
BIST 30'da bankacılık harici işlem gören 26 şirketin 2024 yılı için sürdürülebilirlik ve iklim performansı sınırlı ilerleme kaydetti; karbonsuz üretime geçiş için finansman, değer zinciri dönüşümü ve karbon düzenlemelerine uyum öncelikli başlıklar olarak öne çıktı.
İklim İçin 350 Derneği ile Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği’nin (SEFiA) birlikte hazırladığı "İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik Araştırması: BIST 30 şirketlerinin 2024 Yılı Görünümü" raporunu yayımladı.
Bu yıl dördüncüsü yapılan çalışma, Borsa İstanbul’da işlem gören şirketlerin (bankacılık hariç) çevresel, sosyal ve kurumsal yönetim olmak üzere 3 temel boyuttan elde edilen firmanın toplam skorunu ifade eden ESG ve CDP raporlamaları ile kamuoyu açıklamalarına dayanıyor. Araştırma, değer zinciri boyunca emisyon değerleri, net-sıfır olma hedefi ve karbon nötr hedefleri de dikkate alarak şirketlerin stratejik farklılıklarını ortaya koyarken; düşük karbonlu ekonomiye geçiş için ihtiyaç duyulan politika, finansman ve iş birliği mekanizmaları tartışmalarına katkı koymayı amaçlıyor.
BIST 30 Endeksi’ndeki şirketlerin (bankacılık hariç) 2023-24 Sustainalytics risk derecelerine bakıldığında, 2023’te yüzde 46 olan ciddi ve yüksek risk oranının 2024’te yüzde 24’e gerilediği; düşük riske sahip şirket oranın ise yüzde 12’den yüzde 16’ya çıktığı belirtildi.
Bu dağılıma göre endeks şirketlerinin yüzde 60’ı orta risk grubunda bulunuyor. 2023 yılında da endekste bulunan şirketlerden 13 tanesinin bu yıla kıyasla ESG skorlarını koruduğu belirtilen rapora göre BİM, Şişecam ve Türk Hava Yolları’nın ESG skoru iyileşti. Skoru gerileyen şirketler ise Enka İnşaat, Ereğli Demir Çelik ve Sabancı Holding oldu.
Bu yıl değerlendirmeye alınan şirketlerden, Anadolu Efes, Çimsa, TAV Havalimanları, Türk Telekom ve Ülker Bisküvi’nin performansları orta riskli olarak değerlendirilirken, Migros Düşük ESG Risk grubunda yer aldı. Astor Enerji’nin, geçen sene ve bu yıl olmak üzere iki yıl üst üste raporlama yapmadığı tespit edildi.
Rapora göre, 2024 yılında sekiz şirket (Astor Enerji, Emlak Konut, Ereğli Demir Çelik, Gübre Fabrikaları, Kardemir, Koza Altın, Petkim, Türk Hava Yolları) hem iklim değişikliği hem de su güvenliği raporlaması yapmadı. Buna ek olarak üç şirketin (Sabancı Holding, Türk Telekom, Turkcell) iklim değişikliği raporlaması yaptığı ancak su güvenliği raporlaması yapmadığı belirtiliyor.
2024 yılında raporlama yapan şirketler arasında Çimsa, Koç Holding, Şişecam ve Türk Telekom olmak üzere dört şirketin iklim değişikliği skoru; Anadolu Efes, Bim, Çimsa, Koç Holding, Pegasus ve Şişecam olmak üzere altı şirketin su güvenliği skoru yükseldi. Buna karşın Ford Otosan, Turkcell Tüpraş ve Ülker Bisküvi’nin iklim değişikliği skoru; Tofaş ve Tüpraş’ın ise su güvenliği skoru geriledi. TAV Havalimanları ise 2024 yılında ilk kez CDP raporlaması yaptı.
Rapor, değer zincirine yönelik 2024 yılı Kapsam 1, Kapsam 2 ve/veya Kapsam 3 emisyonunu açıklayan şirketleri de inceledi. Buna göre, Kapsam 1 ve Kapsam 2 sera gazı emisyonlarını raporlayan şirket sayısı 23 olurken, Kapsam 3 emisyonlarını raporlayan şirket sayısı 15 olarak gerçekleşti. Kapsam 1’e detaylı bakıldığında, 14 şirket emisyonlarını bir önceki yıla göre artırırken, sekiz şirket azalttı. Kapsam 2’de ise 10 şirket emisyonlarını artırırken, 11 şirket azalttı. Kapsam 1 ve Kapsam 2 olmak üzere toplam emisyon değerlerine bakıldığında, 13 şirketin değerleri yükselişteyken, dokuz şirket ilgili toplam emisyon değerini düşürdüğünü beyan etti.
Koza Altın, Kapsam 1 ve Kapsam 2 emisyon değerlerini ilk defa raporladı. Şişecam ise ilk defa Kapsam 3 emisyon değerlerini 2024 yılında yapılan hesaplamaya dahil ederek tüm değer zinciri emisyonlarını raporlayan tek şirket oldu.
Rapora göre net sıfır tarihi belirten şirket sayısı 16 oldu. Endekste yer alan diğer 10 şirket ise net sıfır için herhangi bir tarih beyanında bulunmadı. Bu kapsamda Anadolu Efes 2030’da; Aselsan, BİM, Çimsa, Enka İnşaat, Ereğli Demir Çelik, Ford Otosan, Migros, Petkim, Pegasus, Sabancı Holding, TAV Havalimanları, Turkcell, Türk Telekom ve Ülker Bisküvi 2050’de net sıfır olmayı hedefliyor. Kardemir ise net sıfır hedef yılını 2053 olarak belirtiyor.
İklim İçin 350 Derneği Koordinatörü Efe Baysal, rapor bulguları hakkında, “Rapor, BIST 30 şirketlerinin iklim kriziyle mücadeleye ayak uydurmakta henüz yeterli seviyeye gelemediğini ortaya koyuyor. Sınırlı ilerlemelere rağmen 10 şirketin net sıfır için bir tarih belirlememiş olması, reel sektörün karbonsuzlaşma hızı ile iklim krizinin aciliyeti arasındaki uçurumu açıkça gösteriyor. Küresel ticaretin karbon fiyatlaması ve yeşil düzenlemelerle yeniden şekillendiği bu dönemde iklim performansı, şirketlerin rekabet gücü, pazar erişimi ve uzun vadeli varoluşu belirleyen stratejik zorunluluk olarak değerlendirilmeli" değerlendirmesini yaptı.
Raporun yazarlarından SEFiA Kıdemli Analisti Dr. Evrim Özyorulmaz Akcura, sürdürülebilirlik performansının kurumsal düzeyde izlenmesi ve uluslararası standartlarla uyumlu biçimde raporlanmasının sermaye piyasalarında giderek daha kritik hale geldiğini hatırlattı.
2024 yılı değerlendirmesinde ESG risk dağılımındaki iyileşmenin, bazı şirketlerin CDP skorlarındaki artış ve emisyon raporlama kapsamının genişlemesi, sürdürülebilirlik bilincinin kurumsal yapılara daha fazla entegre edildiğini gösterdiğine dikkat çeken Evrim Özyorulmaz Akcura, "Buna karşın raporlama yapmayan şirketlerin varlığı, bazı göstergelerdeki gerilemeler ve net sıfır hedefi açıklamayan kurumlar, BIST 30’da sürdürülebilirlik olgunluğunun henüz homojen bir düzeye ulaşmadığını ortaya koyuyor. 2024 bulgularına göre ilerlemeler olsa da yapısal eksiklikler devam ediyor. Bu açıdan tam uyumlu bir sürdürülebilirlik dönüşümü için şeffaflığın, tutarlılığın ve hedef netliğinin güçlendirilmesi gerekiyor” ifadelerini kullandı.
24.12.2025
24.12.2025
24.12.2025
24.12.2025
Yorumlar yükleniyor...
